Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri (KHDAK) Nedir?
Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri (KHDAK) Nedir?
Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri (KHDAK), akciğer kanserlerinin en sık görülen türüdür ve tüm akciğer kanserlerinin yaklaşık %85’ini oluşturur. Bu kanser türü, hücre yapısı ve davranışları bakımından Küçük Hücreli Akciğer Kanserinden (KHAK) farklıdır. KHDAK genellikle daha yavaş büyür ve erken evrelerde tespit edilirse tedavi seçenekleri daha geniş olabilir.
.jpg)
1. Alt Tipler
Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri, kendi içinde üç ana alt tipe ayrılır:
1.1. Adenokarsinom
- En sık görülen KHDAK alt tipidir.
- Genellikle akciğerlerin dış kısımlarında gelişir.
- Sigara içenlerde de içmeyenlerde de görülebilir; özellikle sigara içmeyenlerde daha sık rastlanır.
1.2. Skuamöz Hücreli Karsinom (Yassı Hücreli Karsinom)
- Akciğerlerin merkezine yakın bölgelerde görülme eğilimindedir.
- Sigara ile yakın ilişkisi vardır.
1.3. Büyük Hücreli Karsinom
- Daha seyrek görülür ve hızlı büyüme eğilimi gösterebilir.
- Akciğerlerin herhangi bir bölgesinde ortaya çıkabilir.
2. Risk Faktörleri
- Sigara kullanımı: Akciğer kanseri riskini önemli ölçüde artırır. Pasif içicilik de riski yükseltir.
- Yaş: İleri yaş, özellikle 65 yaş ve üzeri, daha yüksek riskle ilişkilidir.
- Çevresel ve mesleki maruziyetler: Asbest, radon gazı, ağır metal tozları (ör. krom, nikel) ve diğer kimyasallarla uzun süreli temas riski artırır.
- Aile öyküsü: Ailede akciğer kanseri öyküsü bulunan kişilerde risk artabilir.
- Genetik faktörler: Bazı genetik mutasyonlar (EGFR, ALK, ROS1, KRAS vb.) KHDAK gelişme olasılığını etkileyebilir.
3. Belirtiler
KHDAK erken evrede belirgin semptom vermeyebilir. Ancak ilerledikçe görülebilecek bazı belirtiler şunlardır:
- Uzun süren veya şiddetlenen öksürük
- Kanlı balgam
- Nefes darlığı, hırıltılı solunum
- Göğüs, omuz veya sırt ağrısı
- Ses kısıklığı
- İştah kaybı ve istemsiz kilo kaybı
- Bitkinlik, halsizlik
Belirtiler başka solunum yolu hastalıklarıyla da karışabileceği için bu şikayetlerin olması mutlaka akciğer kanseri olduğu anlamına gelmez; ancak mutlaka göğüs hastalıkları hekimi tarafından değerlendirilmelidir.
4. Teşhis ve Evreleme
4.1. Fizik Muayene ve Tıbbi Öykü: Hekim, hastanın sigara, çevresel faktörler ve aile öyküsü gibi risk faktörlerini sorgular.
4.2. Görüntüleme Yöntemleri:
- Akciğer Grafisi (Röntgen)
- Bilgisayarlı Tomografi (BT)
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR)
- Pozitron Emisyon Tomografisi (PET-BT)
4.3. Biyopsi ve Patoloji İncelemesi:
- Akciğer dokusundan alınan örnek (biyopsi) laboratuvarda incelenerek kanserin tipi, alt tipi ve genetik profili belirlenir. Tanıda altın standart doku biyopsisidir.
4.4. Evreleme:
- Tümörün boyutu (T), lenf nodu yayılımı (N) ve metastaz varlığı (M) göz önüne alınarak TNM sistemi kullanılır.
- KHDAK genellikle Evre I’den Evre IV’e kadar sınıflandırılır.
- Evre I: Kanser küçük ve akciğerle sınırlıdır.
- Evre II: Kanser akciğer içindeki komşu doku ve lenf bezlerine yayılmış olabilir.
- Evre III: Kanserin daha geniş bölgeye ve/veya lenf bezlerine yayılması söz konusudur.
- Evre IV: Kanser vücudun diğer bölgelerine (metastaz) yayılmıştır.
5. Tedavi Seçenekleri
Tedavi planı; tümörün tipi, evresi, hastanın genel sağlık durumu ve bireysel faktörlere göre değişir. Temel tedavi yöntemleri şunlardır:
5.1. Cerrahi Müdahale
- Erken evre (Evre I veya II, bazı durumlarda sınırlı Evre III, Evre IV) vakalarda tercih edilen yöntemdir.
- Tümörün konumuna ve boyutuna göre:
- Lober rezeksiyon (akciğerin bir lobunun alınması)
- Segmentektomi (lobun bir segmentinin alınması)
- Pnömonektomi (akciğerin tamamının alınması) gibi farklı ameliyat yöntemleri uygulanabilir.
5.2. Radyoterapi (Işın Tedavisi)
- Cerrahiye uygun olmayan hastalarda veya cerrahi sonrasında ek tedavi (adjuvan) olarak kullanılabilir.
- Stereotaktik vücut radyoterapisi (SBRT) erken evrede cerrahiye alternatif olabilir.
5.3. Kemoterapi
- Cerrahi veya radyoterapi öncesi (neoadjuvan) ya da sonrası (adjuvan) olarak veya metastatik durumlarda tek başına veya hedefe yönelik tedavilerle birlikte verilebilir.
5.3.1. Hedefe Yönelik Tedaviler
- Kanser hücrelerindeki özel genetik mutasyonlara (EGFR, ALK, ROS1, BRAF vb.) yönelik geliştirilen ilaçlar kullanılır.
- Tablet formda ağızdan alınan ya da damar yoluyla uygulanan ajanlar mevcut olabilir.
- Hastanın tümöründe bu mutasyonların tespit edilmesi gerekir.
5.4. İmmünoterapi
- Bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini tanıyıp yok etmesine yardımcı olan ilaçlardır.
- PD-1, PD-L1 veya CTLA-4 gibi bağışıklık kontrol noktalarına etki eden antikorlar kullanılır.
- İleri evre KHDAK olgularında, özellikle PD-L1 ekspresyon düzeyi yüksek hastalarda başarılı sonuçlar alınabilir.
6. Yaşam Kalitesi ve Destek Tedaviler
- Beslenme Desteği: İştahsızlık ve kilo kaybının önlenmesi için diyetisyen takibi önemlidir.
- Ağrı Yönetimi: Kanser ve tedavilerinin getirdiği ağrı için uygun ağrı kesiciler ve destekleyici tedaviler kullanılır.
- Psikososyal Destek: Hastaların ve yakınlarının psikolojik desteği ve gerekli durumlarda psikoterapi/psikiyatri takibi önemlidir.
- Pulmoner Rehabilitasyon: Nefes egzersizleri ve fiziksel aktivite ile hastanın solunum fonksiyonunu ve genel kondisyonunu iyileştirmeye yardımcı olur.
7. Prognostik Faktörler ve Takip
- Evre: Erken evrelerde tanı konulması, sağkalımı artıran en önemli faktördür.
- Genetik Mutasyonlar: Bazı mutasyonlara yönelik hedefe yönelik tedaviler, hastalık seyrini olumlu etkileyebilir.
- Genel Sağlık Durumu (Performans Skoru): Hastanın ek hastalıklarının varlığı ve genel performans durumu tedavi planını doğrudan etkiler.
- Tedaviden Sonra Takip: Tedaviden sonra düzenli aralıklarla kontrol muayeneleri, kan tetkikleri ve görüntülemeler yapılmalıdır.
Önemli Notlar
- Akciğer kanserinde erken tanı için düzenli tıbbi kontroller önemlidir.
- Yüksek risk grubundaki hastalarda (örneğin uzun süreli sigara içme öyküsü olanlar) düşük doz BT (bilgisayarlı tomografi) taramaları önerilebilir.
- Tedavi planı kişiselleştirilerek, multidisipliner bir ekip (tıbbi onkolog, radyasyon onkoloğu, göğüs cerrahı, radyolog, patolog, psikolog/diyetisyen vb.) tarafından belirlenmelidir.
