Küçük Hücreli Akciğer Kanseri (KHAK) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Küçük Hücreli Akciğer Kanseri (KHAK veya İngilizce kısaltmasıyla SCLC); akciğer kanserleri arasında en agresif ve hızlı ilerleme gösteren türlerden biridir. Toplam akciğer kanseri vakalarının yaklaşık %10-15’ini oluşturur. Özellikle sigara kullanımıyla çok güçlü bir ilişkisi vardır ve genellikle sigara geçmişi olan hastalarda ortaya çıkar.

1. Tanım ve Özellikler

• Köken aldığı hücreler: Küçük hücreli akciğer kanseri, akciğerlerdeki nöral endokrin (NE) hücre kökenli tümörlerden gelişir. Bu kanser tipinde hücreler mikroskop altında küçük, oval veya yuvarlak görünümlü ve çekirdekleri büyük oranda sitoplazmaya göre daha fazladır.
• Agresif seyir: Diğer akciğer kanseri türlerine göre çok daha hızlı bölünür ve büyür. Erken dönemde lenf bezlerine ve uzak organlara (beyin, karaciğer, kemik, böbreküstü bezi gibi) yayılma eğilimi gösterir.
• Sigara ilişkisi: KHAK, tüm akciğer kanseri türleri arasında sigarayla en güçlü bağlantıya sahip olanıdır. Uzun süreli ve yoğun sigara kullanan kişilerde görülme riski belirgin şekilde artar.

2. Belirtiler

Küçük hücreli akciğer kanseri çoğunlukla ileri evrede tanı alır. Erken dönemde belirti göstermeyebilir veya belirtiler başka hastalıklarla karıştırılabilir. Yaygın belirtiler şunlardır:

• Kronik öksürük: Uzun süre geçmeyen veya karakteri değişen (daha şiddetlenen) öksürük.
• Nefes darlığı: Özellikle eforla artan solunum güçlüğü.
• Göğüs ağrısı: Sürekli, batıcı veya yanıcı tarzda ağrı olabilir.
• Kan tükürme: Balgamda kan görülmesi.
• Kilo kaybı ve iştahsızlık: İleri evre kanserlerde sıkça görülür.
• Halsizlik ve yorgunluk: Metabolik yük artışı ve ileri hastalık nedeniyle ortaya çıkar.
• Ses kısıklığı: Bazı durumlarda tümörün sinirlere baskısı nedeniyle gelişebilir.

3. Tanı Süreci

Küçük hücreli akciğer kanseri şüphesi olan hastalarda şu adımlar izlenir:

Fizik muayene ve tıbbi öykü: Özellikle sigara öyküsü, mesleki maruziyetler ve semptomların sorgulanması.

Görüntüleme tetkikleri

• Akciğer grafisi: İlk değerlendirme yöntemi olarak kullanılır ancak tek başına yeterli değildir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): Tümörün boyutu, akciğerdeki yerleşimi ve lenf düğümleri veya diğer organlara yayılımı hakkında detaylı bilgi verir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): Özellikle beyin metastazları açısından şüphe varsa tercih edilir.
• Pozitron emisyon tomografisi (PET-BT): Kanser yayılımının derecesini belirlemede ve biyopsi alanının belirlenmesinde yardımcıdır.

Biyopsi

• Bronkoskopi: Bronşlar içine kamerayla girilerek lezyon görülebilir ve doku örneği (biyopsi) alınabilir.
• İnce iğne aspirasyonu veya kalın iğne biyopsisi: Tümörün yerleşimine göre BT kılavuzluğunda akciğerden veya başka organ metastazından biyopsi alınabilir.
• Cerrahi yöntemler: Şüpheli lezyonun boyutu küçükse veya yerleşim yeri itibariyle biyopsi olanağı zorsa cerrahi yöntemlere başvurulur.

Patoloji incelemesi: Alınan biyopsinin mikroskop altında incelenmesiyle kesin tanı konulur.

4. Evreleme

Küçük hücreli akciğer kanserinin evrelendirilmesi, diğer akciğer kanseri türlerinden biraz farklı olarak “Sınırlı” ve “Yaygın” olmak üzere iki ana grupta ele alınır:

• Sınırlı Evre: Tümörün tek tarafta, çoğunlukla tek akciğerde ve yakınındaki lenf bezlerinde sınırlı kaldığı durum. Hastalık, genellikle tek bir radyoterapi alanı içinde kontrol altına alınabilecek boyuttadır.
• Yaygın Evre: Tümörün her iki akciğere yayılması, uzak organlara veya uzaktaki lenf bezlerine metastaz yapması durumudur. Hastaların büyük çoğunluğu bu evrede teşhis alır.

5. Tedavi Seçenekleri

Küçük hücreli akciğer kanseri, diğer birçok kanser türüne göre daha hızlı çoğalmasına rağmen kemoterapiye ve radyoterapiye (ışın tedavisi) genellikle iyi yanıt verir. Ancak hızlı yayılma eğilimi nedeniyle nüks (tekrarlama) riski de yüksektir. Tedavi planı genellikle aşağıdaki yöntemlerin bir kombinasyonunu içerir:

• Kemoterapi
  

KHAK tedavisinin temelini oluşturur.

Karboplatin veya sisplatin ile etoposid gibi ilaç kombinasyonları sıklıkla kullanılır.

İleri evre hastalarda yayılmayı yavaşlatmak ve semptomları azaltmak amacıyla uygulanır.

• İmmünoterapi
  

Son yıllarda küçük hücreli akciğer kanserinde immünoterapi (örneğin, PD-1/PD-L1 inhibitörleri) eklenmesiyle daha iyi sonuçlar alınmaya başlanmıştır.

Kemoterapi ile birlikte verildiğinde bazı hastalarda sağkalım süresini uzatabilir.

Radyoterapi (Işın Tedavisi)

• Sınırlı evre KHAK’ta, kemoterapiye ek olarak göğüs bölgesine uygulanan radyoterapi önemli yer tutar.
• Beyin metastazı açısından risk yüksek olduğu için, beyin metastazını önleyici amaçla (profilaktik kraniyal ışınlama) uygulanabilir.

• Cerrahi

• Küçük hücreli akciğer kanseri genellikle erken tanı konulamadığı ve hızlı yayıldığı için cerrahiye aday hastaların sayısı çok azdır.
• Çoğunlukla cerrahi, sadece çok erken dönemde saptanan ve sınırlı bir lezyonu olan nadir hasta grubunda düşünülebilir.

6. Prognoz (Gidişat) ve Takip

• Agresif seyir: KHAK çok hızlı ilerlediğinden genellikle tanı konulduğunda ileri evrede bulunur. Bu nedenle prognozu, diğer akciğer kanseri türlerine göre daha zayıf olarak kabul edilir.
• Sınırlı evre: Erken ve sınırlı evrede yakalanabilen hastalarda, kemoterapi ve radyoterapi kombinasyonuyla daha uzun sağkalım süreleri elde edilebilir.
• Yaygın evre: Uzun vadeli kontrol daha zordur, ancak tedavi semptomları hafifletir, yaşam kalitesini artırabilir ve bazı hastalarda yaşam süresini uzatabilir.
• Takip: Tedavi sonrasında düzenli kontrol muayeneleri, görüntülemeler ve gerekli durumlarda kan tahlilleri yapılır. Kanserin nüksetme ihtimali yüksek olduğu için, yakından takip büyük önem taşır.

7. Risk Faktörleri ve Korunma

• Sigara: KHAK için en önemli risk faktörüdür. Sigaranın bırakılması, hastalığa yakalanma riskini önemli ölçüde azaltır.
• Pasif içicilik: Dumanına maruz kalmak da riski artırabilir.
• Radon, asbest ve diğer kimyasal maddeler: Mesleki ya da çevresel maruziyet söz konusuysa risk artar.
• Sağlıklı yaşam tarzı: Düzenli egzersiz, dengeli beslenme ve alkol tüketiminin sınırlanması bağışıklık sistemini güçlendirerek genel kanser riskini bir miktar azaltır.

8. Özet

Küçük hücreli akciğer kanseri (KHAK), hızlı ilerleyen ancak kemoterapi ve radyoterapiye diğer akciğer kanseri tiplerine kıyasla daha duyarlı bir kanser türüdür. Tanı anında çoğunlukla ileri evrede tespit edildiğinden tedavide amaç, tümörün kontrol altına alınması, yaşam kalitesinin artırılması ve sağkalımın uzatılmasıdır. Sigara kullanımı bu hastalığın en önemli risk faktörüdür; sigaranın bırakılması en etkili koruyucu önlemdir. Yeni tedavi yöntemleri, özellikle immünoterapi, hastaların prognozunda bir miktar iyileşme sağlamaktadır. Yine de KHAK, akciğer kanserleri arasında ciddiye alınması gereken ve yoğun tedavi ve takip gerektiren bir hastalıktır.