Asbestoz Nedir? Tanı ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Asbestoz (Asbestozis) Nedir?
 Asbestoz (ya da asbestozis), uzun süre boyunca asbest liflerine maruz kalma sonucu gelişen, akciğerlerde sertleşme (fibrozis) ve hasar oluşturan bir akciğer hastalığıdır. Asbest lifleri genellikle inşaat, gemi yapımı, yalıtım malzemeleri üretimi gibi endüstriyel ortamlarda kullanılmıştır. Bu liflerin solunması, akciğer dokusunda zaman içinde fibrozis ve solunum problemlerine neden olur.

• Asbest: Doğada bulunan bir mineral grubudur. Isıya, aşınmaya ve kimyasal aşınmaya oldukça dayanıklıdır.
• Kullanım Alanları: İnşaat (özellikle eski binalarda yalıtım malzemesi olarak), gemi inşası, otomotiv (fren ve debriyaj balataları), tekstil ve bazı endüstriyel yalıtım ürünlerinde geçmişte yaygın olarak kullanılmıştır. Günümüzde birçok ülkede asbestin kullanımı ya yasaklanmıştır ya da ciddi kısıtlamalara tabi tutulmuştur.

• Maruziyet Süresi: Asbest liflerine uzun süreli ve yoğun temas, en önemli risk faktörüdür.
• Solunan Lifler: Mikroskobik boyuttaki lifler solunarak akciğerlere ulaştığında, akciğer dokusuna gömülür ve vücudun savunma hücreleri tarafından tam olarak temizlenemez.
• Fibrozis: Zaman içinde akciğer dokusu bu liflerin varlığına karşı sertleşerek (fibrotik doku oluşumu) nefes alma kapasitesini düşürür. Bu durum akciğerlerin esnekliğinin azalmasına ve solunum güçlüğüne neden olur.

Belirtileri:

Asbestozun belirtileri genellikle liflere maruziyetten yıllar sonra ortaya çıkar. Başlıca belirtiler şunlardır:

1. Nefes Darlığı: Özellikle efor sırasında nefes darlığı en sık rastlanan semptomdur.
2. Kuru Öksürük: Sürekli veya aralıklı öksürük.
3. Göğüs Ağrısı veya Göğüste Sıkışma
4. Yorgunluk ve Halsizlik
5. Kilo Kaybı: İlerleyen dönemlerde genel sağlık durumunun bozulmasıyla ortaya çıkabilir.

Belirtiler sinsi bir şekilde ilerler ve bazen hafif başlayıp yıllar içinde şiddetlenebilir.

Risk Faktörleri: 

• Mesleki Maruziyet: İnşaat, gemi yapımı, boru veya kazan yalıtımı, asbest madenlerinde çalışma, asbestle temas eden tekstil sektörü vb.
• Çevresel Maruziyet: Asbeste maruz kalan bölgelerde yaşamak (örneğin bazı köylerde doğal asbest yatakları bulunan toprakla temas)
• Sigara Kullanımı: Tek başına asbestozise neden olmasa da sigara kullanımı akciğer hasarını artırır ve kanser riskini yükseltir.

Tanısal Yaklaşım:

1. Tıbbi Geçmiş ve Muayene: Hastanın mesleki veya çevresel asbest temas öyküsünün olup olmadığı sorgulanır.

2. Akciğer Grafisi ve Bilgisayarlı Tomografi (BT): Akciğerlerdeki fibrotik değişiklikler, “bal peteği” olarak tarif edilen görünüm incelenir.

3. Solunum Fonksiyon Testleri (SFT): Akciğer hacmi, kapasitesi ve nefes alıp verme performansını ölçmek için yapılır.

4. Kan Testleri: Bazı iltihap belirteçleri ya da oksijen taşıma kapasitesi hakkında bilgi verebilir; özel bir belirteç olmamakla birlikte genel sağlık durumunu değerlendirmek için kullanılır.

Biyopsi: Kesin tanı için akciğer dokusundan örnek alınması gerekebilir.

Tedavi ve Korunma:

Asbestozisin kesin bir tedavisi yoktur; amaç hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak, belirtileri hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmaktır:

1. Maruziyetin Kesilmesi: Asbestle teması sonlandırmak en önemli adımdır.

2. İlaç Tedavisi: Nefes darlığını hafifletmeye yönelik bronkodilatörler veya gerekirse kortikosteroidler kullanılabilir.

3. Oksijen Tedavisi: İlerleyen vakalarda kandaki oksijen seviyesini desteklemek için kullanılabilir.

4. Pulmoner Rehabilitasyon: Solunum egzersizleri, fiziksel kondisyonu artırmaya yönelik egzersizler ve eğitim programlarıyla hastaların yaşam kalitesi artırılır.

5. Düzenli Takip: Akciğer fonksiyonlarının düzenli ölçümü ve radyolojik kontrollerin yapılması, olası komplikasyonların erken tespitinde önemlidir.

6. Mesleki Önlemler

a) Kişisel koruyucu ekipman (P2 / N95 maske, koruyucu giysi) kullanmak.
b) Çalışma alanlarının düzenli olarak havalandırılması ve toz kontrol önlemlerinin alınması.
c) Asbest söküm veya yıkım işlemlerini uzman ekiplere yaptırmak.

7. Yasal Düzenlemeler

a) Birçok ülkede asbestin üretimi, kullanımı ve satışı yasaklanmıştır veya ciddi kısıtlamalara tabidir.
b) Eski binalarda tadilat veya yıkım yaparken yönetmeliklere uymak ve uzman yardımı almak önemlidir.

8. Kişisel Tedbirler

a) Riskli işlerde çalışılıyorsa düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak.
b) Sigarayı bırakmak (asbest maruziyeti ve sigara kullanımı birlikte akciğer hasarını ve kanser riskini ciddi oranda artırır).